محاسبه ظرفیت استاندارد داکت اسپلیت یا سایر سیستم‌های تهویه مطبوع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، چون در نهایت منجر به افزایش کارایی و طول عمر دستگاه و مصرف بهینه انرژی خواهد شد. تا به امروزه روش‌های بسیاری برای محاسبه ظرفیت برودتی سیستم‌های سرمایشی از جمله داکت اسپلیت ارائه شده است.
هر کدام از این روش‌ها متناسب با کارایی و ابعاد پروژه متفاوت است. در این مقاله، روش‌های محاسبه ظرفیت سرمایشی داکت اسپلیت را توضیح داده‌ایم و در نهایت با ارائه چند مثال نحوه محاسبه آن شرح داده شده است. لازم به ذکر است که این محاسبات برای سایر سیستم‌های تهویه مطبوع همچون چیلرهای تراکمی، کولرهای گازی دیواری و سیستم‌های مرکزی یا VRF قابل استفاده است.
اهمیت محاسبه ظرفیت داکت اسپلیت
شاید این سوال برایتان ایجاد شود که چرا انتخاب ظرفیت مناسب در خرید داکت اسپلیت انقدر با اهمیت است؟ چرا باید در انتخاب ظرفیت دستگاه دقت‌های لازم انجام شود؟ پاسخ این است که ظرفیت دستگاه تعیین کننده مقدار برودتی است که توسط دستگاه تولید می‌شود.
اگر ظرفیت دستگاه کمتر از میزان ظرفیت مورد نیاز واحد مسکونی یا تجاری (محیط تهویه شوند) باشد، دستگاه تحت فشار قرار گرفته و نتیجه آن سرمایش یا گرمایش ناکافی خواهد بود. همچنین، طول عمر دستگاه نیز کاهش می‌یابد. اما، اگر برعکس قضیه وجود داشته باشد، یعنی ظرفیت دستگاه بیشتر از ظرفیت موردنیاز باشد، دستگاه (یا کمپرسور) بطور مکرر روشن و خاموش می‌شود و سبب افزایش مصرف برق می‌گردد. بنابراین، برای افزایش طول عمر دستگاه و کاهش مصرف انرژی بهتر است که ظرفیت دستگاه به درستی انتخاب گردد.
واحد ظرفیت برودتی
معمولا ظرفیت برودتی دستگاه‌های داکت اسپلیت را براساس Btu/hr بیان می‌کنند. در برخی موارد نیز از واحد تن تبرید استفاده می‌کنند. هر تن تبرید برابر با 1200 Btu/hr است. یعنی، یک دستگاه داکت اسپلیت 2 تن معادل یک دستگاه 24000 Btu/hr است. ظرفیت برودتی سیستم‌های تهویه مطبوع را برحسب واحدهای همچون اسب بخار (hp) و کیلو وات (kW) نیز بیان می‌کنند. اما، برای بهترین مارک داکت اسپلیت معمولا از واحد تن تبرید یا Btu/hr استفاده می‌کنند.
نسبت سرمایش تولید شده (برحسب W) توسط یک دستگاه داکت اسپلیت به توان الکتریکی ورودی (برحسب W) به دستگاه را راندمان انرژی (EER) گویند. هرچه نسبت EER بالاتر باشد، راندمان دستگاه بالاتر خواهد بود. برای مثال، اگر دو دستگاه با راندمان انرژی 11 و 15 را با یکدیگر مقایسه کنیم، دستگاهی که دارای راندمان انرژی 15 است، از نظر مصرف انرژی کم مصرف‌تر میباشد. برای گرمایش داکت اسپلیت اینورتر نیز چنین پارامتری وجود دارد که به آن ضریب عملکرد (COP) می‌گویند. نحوه محاسبه این پارامتر همانند پارامتر EER است با این تفاوت که بجای توان سرمایشی، توان گرمایشی تولید شده توسط دستگاه را در فرمول COP قرار می‌دهیم.
معرفی روش‌های محاسبه ظرفیت داکت اسپلیت
با توجه به کارایی و ابعاد پروژه، روش‌های مختلفی برای محاسبه ظرفیت دستگاه داکت اسپلیت وجود دارد. روش‌های محاسبه به شرح زیر می‌باشند.
- روش دقیق
- روش سرانگشتی براساس متراژ مفید
- روش سرانگشتی براساس متراژ غیرمفید (فقط مسکونی)
روش دقیق
در روش دقیق، اتلاف حرارتی از پنجره‌ها، دیوارها، درب اصلی، سیستم روشنایی و کامپیوتری، زاویه تابش آفتاب، طبقات میانی یا آخر بودن و … مورد بررسی قرار می‌گیرد. این محاسبات بصورت دستی یا از طریق نرم‌افزارهایی همچون کریر هپ انجام می‌گردد و باید توسط یک مهندس مکانیک انجام گردد.
از این روش برای پروژه‌هایی که در ابعاد بزرگ ساخته می‌شوند (مراکز تجاری و اداری بزرگ یا پروژه‌های مسکونی بزرگ) استفاده می‌گردد. چون، در اینگونه پروژه‌ها از سیستم‌های بزرگ مرکزی همچون چیلر و VRF استفاده می‌کنند و مصرف انرژی بسیار اهمیت دارد تا هزینه‌های نگهداری و مصرف برق را کاهش دهند. برای سیستم‌های داکت اسپلیت مجزا این روش متداول نیست و از دو روش دیگر برای محاسبه ظرفیت سرمایشی و گرمایشی بیشتر استفاده می‌کنند.
در روش دوم و سوم که بیشتر برای دستگاه داکت اسپلیت استفاده می‌شود، محاسبات سریع‌تر بوده و تمامی افراد می‌توانند از این روش‌ها استفاده نمایند. در ادامه به توضیح این دو روش پرداخته شده است.
آموزش محاسبه ظرفیت به روش سرانگشتی (براساس متراژ مفید)
برای محاسبه ظرفیت سرمایشی دستگاه داکت اسپلیت با روش سرانگشتی مراحل زیر را باید انجام دهیم.
اندازه گیری فضای مفید
در ابتدا، باید فضای مفید موردنظر را محاسبه نماییم. منظور از فضای مفید، همان فضایی است که نیاز به خنک کردن یا گرم کردن آن است. برای مثال، برای یک پروژه مسکونی دو خوابه، فضای مفید شامل اتاق‌ها، پذیرایی و آشپزخانه می‌شود. فضای غیر مفید نیز شامل حمام، سرویس و تراس است. همچنین، سطح اشغال شده توسط دیوارها نیز به عنوان فضای غیر مفید میباشد.
برای محاسبه فضای مفید می‌توان از نرم‌افزار اتوکد استفاده نمود. اگر نمی‌توانید از این نرم‌افزار استفاده کنید، باید بصورت دستی متراژ مفید را محاسبه نمایید. خب، تا اینجا مساحت فضای مفید بدست آمده است.
تعیین نوع کاربری فضا
در این مرحله باید نوع کاربری مشخص گردد. نوع کاربری پروژه می‌تواند مسکونی، اداری، تجاری، بیمارستانی، داروسازی یا هرنوع کاربری دیگر باشد. اگر ساختمان اداری است باید تعداد وسایل‌های گرما‌زا و کارمندان آن ساختمان را درنظر گرفت. سپس، متناسب با کاربری موردنظر، از فرمول موبوطه که در ادامه این بخش ارائه داده شده است استفاده نماییم تا مقدار ظرفیت سرمایشی محاسبه شود.
تعیین ضریب شهر
هر شهری آب و هوای خاص خودش را دارد. مثلا از نظر ارتفاع از سطح دریا، رطوبت هوا، درجه حرارت هوای خشک در فصل تابستان و … با یکدیگر متفاوت‌اند. ضریب شهر یک عددی است که توسط روش‌های دقیقی متناسب با همان شهر محاسبه شده تا در فرمول نهایی محاسبه ظرفیت استفاده شود.
در جدول زیر، ضریب شهر برای مناطق مختلف کشور ارائه شده است که در فرمول نهایی محاسبه ظرفیت از آنها استفاده می‌کنیم.
| شهر | ضریب شهر (Btu/hr) |
| مازندران – گیلان – گلستان | 380 |
| تهران – اصفهان – مشهد – شیراز | 400 |
| کیش – بوشهر – بندرعباس | 550 |
| اهواز – یزد | 600 |
فرمول واحدهای مسکونی
بار برودتی برحسب Btu/hr برای واحدهای مسکونی از حاصل ضرب رابطه زیر بدست می‌آید:
مساحت مفید محیط (برحسب متر مربع)*ضریب شهر
مثال: اگر یک واحد مسکونی در شهر تهران داشته باشیم که 100 متر مربع فضای مفید آن باشد، بار برودتی برای آن واحد مسکونی برابر با 40000 Btu/hr است.
40000=400*100
فرمول واحدهای اداری
بار برودتی برای واحدهای اداری برحسب Btu/hr از حاصل جمع رابطه زیر بدست می‌آید:
(مساحت مفید محیط*ضریب شهر)+(تعداد رایانه*600)+(تعداد کارکنان*400)
مثال: یک واحد اداری به متراژ مفید 250 متر مربع در شهر تهران را درنظر بگیرید که 8 تا رایانه و 10 تا کارمند دارد. بار برودتی برای این واحد اداری برابر با 108800 Btu/hr میباشد.
108800=(400*10)+(600*8)+(400*250)
فرمول واحدهای تجاری
بار برودتی برحسب Btu/hr برای واحدهای تجاری از حاصل ضرب رابطه زیر بدست می‌آید:
مساحت مفید محیط (برحسب متر مربع)*ضریب شهر*2
مثال: یک واحد تجاری با متراژ 50 مترمربع را در شهر اهواز درنظر بگیرید، بار برودتی این واحد تجاری برابر با 60000 Btu/hr میباشد.
60000=2*600*50
انتخاب ظرفیت
تا اینجای کار نحوه محاسبه بار برودتی را توضیح دادیم. اما، وقتی که ظرفیت برودتی مورد نیاز محاسبه شد، باید تصمیم بگیریم که چه ظرفیتی از دستگاه داکت اسپلیت را انتخاب کنیم. در بازار دستگاه‌های داکت اسپلیت در ظرفیت‌های 24000، 30000، 36000، 42000، 48000 و 60000 Btu/hr موجود است. پس، باید متناسب با محاسبات انجام شده دستگاه موردنظرمان را انتخاب کنید. برای مثال، برای یک واحد مسکونی سه خوابه، میزان بار برودتی محاسبه شده برابر با 55000 Btu/hr میباشد. اکنون، چه ظرفیتی از دستگاه داکت اسپلیت باید انتخاب گردد؟ آیا یک دستگاه داکت اسپلیت 60000 یا دوتا دستگاه 30000؟ انتخاب تعداد دستگاه و ظرفیت آن بستگی به نقشه معماری آن واحد مسکونی دارد. برای مثالی که پیش‌تر آورده شد، چون واحد مسکونی سه خواب دارد پس بهتر است که یک دستگاه 24000 و یک دستگاه 36000 انتخاب گردد. در این حالت، تمامی اتاق خواب‌ها با یک دستگاه کار می‌کنند. همچنین، ظرفیت دستگاه پذیرایی بیشتر درنظر گرفته شده است تا درصورتی که بار گرمایی زیاد بود دستگاه تحت فشار نباشد و بصورت اتومات کار کند.
اما، روش سریع‌تری نیز وجود دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم. لازم به ذکر است که این روش فقط برای پروژه‌های مسکونی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آموزش محاسبه ظرفیت به روش سرانگشتی (براساس متراژ غیرمفید)
در این روش نیازی به محاسبات نیست و ظرفیت دستگاه را براساس متراژ غیرمفید واحد مسکونی انتخاب می‌کنیم. برای انتخاب ظرفیت داکت اسپلیت در پروژه‌های غیر مسکونی از جدول زیر استفاده می‌گردد. لازم به ذکر است که این جدول برای استان‌های تهران، مازندران، اصفهان، مشهد و شیراز مناسب است.
| مساحت غیرمفید واحد مسکونی (برحسب متر مربع) | ظرفیت دستگاه داکت اسپلیت (Btu/hr) |
| از صفر تا شصت متر مربع | 24000 |
| از شصت تا نود متر مربع | 30000 |
| از نود تا صد و بیست متر مربع | داکت اسپلیت 36000 |
| از صد و بیست تا صد و پنجاه متر مربع | 30000+24000 |
| از صد و پنجاه تا دویست متر مربع | 30000*2 |
نکات مهم
- هنگام تهیه داکت اسپلیت به واقعی بودن ظرفیت دستگاه توجه نمایید.
- در صورتی که چهار طرف واحد مسکونی باز بود (بدون همسایه) حتما ظرفیت سرمایشی را بالاتر درنظر بگیرید.
- ترجیحا، سعی شود برای طبقه اول و آخر ظرفیت بالاتری درنظر گرفته شود.
- اگر ارتفاع سقف از 3/5 متر بیشتر بود، ظرفیت دستگاه را بالاتر درنظر بگیرید یا از یک مهندس مکانیک سیالات برای تعیین ظرفیت کمک بگیرید.
- با عایق کردن دیوارها، استفاده از پنجره دوجداره و استفاده از سایه بان برای پنجره‌ها می‌توان از ظرفیت‌های پایین‌تری از دستگاه استفاده کرد. در واقع با این کارها می‌توان قیمت کانال کشی داکت اسپیلت و مصرف انرژی را کاهش داد.
چطور و از کجا مشاوره بگیریم تا بتوانیم داکت اسپلیت را اجرا یا تهیه کنیم؟
برای اجرای داکت اسپلیت در پروژه مسکونی، تجاری یا اداری خود می‌توانید با دپارتمان فنی و مهندسی داکتینو تماس حاصل فرمایید و پس از ارائه پلان معماری، برآورد اجرا لوله مسی و کانال را بصورت رایگان دریافت کنید. کارشناسان داکتینو، بصورت رایگان ظرفیت سنجی کرده و دستگاه متناسب با پروژه شما را پیشنهاد می‌دهند.
همچنین، برای خرید بهترین دستگاه داکت اسپلیت ایرانی با دپارتمان فروش تماس حاصل فرمایید تا در اولین فرصت ممکن از محل نصب دستگاه بازدید به عمل آورده و دستگاه متناسب با زیرکار را به شما پیشنهاد دهند.
سوالات متداول
اگر ظرفیت دستگاه پایین‌تر از مقدار موردنیاز باشد، چه مشکلی پیش می‌آید؟
در اینصورت ممکن است دستگاه در مدت زمان طولانی‌تری کار کند و تحت فشار باشد. در این شرایط، مصرف برق داکت اسپلیت نیز افزایش می‌یابد. همچنین، محیط موردنظر دیرتر خنک می‌گردد.
برای یک واحد مسکونی 150 متری، یک دستگاه مناسب است یا دو دستگاه؟
ترجیحا دو دستگاه، چون علاوه بر اینکه دستگاه اتاق خواب‌ها جدا شده، صدای کارکرد یک دستگاه 60000 ممکن است زیاد باشد و موجب صلب آسایش گردد. دستگاه 60000 بیشتر در پروژه‌های تجاری استفاده می‌گردد و برای واحدهای مسکونی چندام مناسب نیست.
تعین ظرفیت به روش دقیق را خودمان می‌توانیم انجام دهیم؟
خیر، این روش کاملا تخصصی است و نیازمند دانش تخصصی در زمینه‌ی مهندسی سیالات و انتقال حرارت است.
آیا روش‌های محاسبه بار برودتی به روش سرانگشتی قابل اطمینان است؟
بله، این روش‌ها شکل ساده شده‌ی روش دقیق است و کاملا قابل اطمینان هستند.
این روش محاسبه بار برودتی فقط برای داکت اسپلیت کاربرد دارد؟
خیر، برای سایر سیستم‌های سرمایشی همچون VRF، مینی چیلر، مینی مولتی وی و اسپلیت دیواری نیز مناسب است.
مقاله مفیدی بود.
ممنون عالی بود،فقط یه سوال برام‌پیش اومده،ممنون میشم‌پاسخ دهید
مثلا ما یک پاساژ داریم با واحدهایی با متراژهای متفاوت، در نهایت برای محاسبه شارژ هر واحد باید بر اساس متراژ هزینه را محاسبه کنیم یا بر اساس واحد؟
سلام تشکر بابت اطلاعات خوب شما.
در صورت امکان یک مثال برای کار دقیق ارایه شود
ممنون
همانطور که اشاره شد در روش محاسبه دقیق عوامل و فاکتور های محیطی زیادی دخیل هستند که موجب می شود ظرفیت دستگاه ها متفاوت باشد.
به طور مثال در روش دقیق برای یک خانه 64 متری در شهر تهران ظرفیت دستگاه داکت اسپلیت، 24000 برآورد می شود اما در همین شهر ممکن برای یک خانه 64 متری دستگاه 24000 پاسخگو نباشد چون تعداد پنجره ها و نورگیر بودن واحد ها متفاوت است.
سلام
ایا برای یک منزل دارای سه خواب داکت نصب شود یا اسپلیت تکی
مثلا سالن اسپلیت ۲۴
و اتاق ها هر کدام ۱۲ هزار
یا چون اتاق ها طبقه بالاست کولر ابی چون ج میده مثلا کولرهای جدید
با سلام بهتر است از اسپلیت تکی استفاده کنید. با توجه به اینکه اتاق ها در طبقه بالاست استفاده از یک داکت اسپلیت کمی مشکل است
سلام ضمن عرض تشکر و خسته نباشید مقاله خیلی خوب ،عالی و کاربردی بود بنده دو دستگاه برای منزل نیاز دارم خواستم بپرسم آیا امکان فروش اقساطی هم وجود داره؟ ممنون
باسلام برای آگاهی درخصوص خرید شرایطی داکت اسپلیت با ما تماس بگیرید.
سلام. شما برای یک واحد مسکونی 80 متری دو خوابه در شهر تهران، پیشنهادتون استفاده از چه دستگاهی برای سرمایش و گرمایش هست؟ ما نیاز به گرمایش هم با استفاده از دستگاه داریم چون پکیج به تنهایی اصلا پاسخگو نیست. خواستم بدونم به نظرتون خرید داکت اسپلیت بهتره یا از کولرگازی استفاده کنیم؟
اگر جانمایی برای نصب داکت اسپلیت برای واحدتون تعبیه شده داکت اسپلیت گزینه مناسب تری به حساب میاد چون توان گرمایشی بالاتری نسبت به کولر گازی هم ظرفیت خودش داره اما اگه واحدتون فضای کافی داخل سقف برای نصب داکت اسپلیت به صورت توکار نداره از اسپلیت استفاده کنید. برای یک واحد 80 متری در شهر تهران هم یک داکت اسپلیت 30000 مناسب هستش.